|
Οι Βυζαντινοί και νεώτεροι χρόνοι […] Η επόμενη τεκμηριωμένη παρουσία στο χώρο χρονολογείται στα βυζαντινά χρόνια. Στην κορυφή του λόφου της Κεφάλας υψώνεται ο ναός του Αγίου Ευμενίου.
Ο σημερινός ναός χτίστηκε το 1941, όπως μας πληροφορεί η επιγραφή στην είσοδο, πάνω στα ερείπια παλαιότερης αλλά κατεστραμμένης βυζαντινής εκκλησίας. Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του νεώτερου, μονόχωρου, καμαροσκέπαστου ναού ακολουθεί πιθανότατα αυτόν του παλαιότερου. Απομεινάρι του πρώτου ναού είναι πιθανόν το λαξευμένο σε ασβεστόλιθο θύρωμα της εισόδου, διακοσμημένο με κυμάτιο και το οποίο επιστέφεται με οξυκόρυφο τόξο.
Χαμηλότερα και σε πολύ μικρή απόσταση προς τα ΝΑ του Αγίου Ευμενίου, βρίσκεται άλλη, ερειπωμένη σήμερα βυζαντινή εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη.
[…] Πρόκειται για μονόχωρο, δρομικό, καμαροσκέπαστο ναό, πιθανόν με δίρριχτη κεραμωτή στέγη και ημικυκλική αψίδα. Ο νάρθηκας καλύπτεται με τρούλο. Τυφλά αψιδώματα, στρογγυλά στην εξωτερική και οξυκόρυφα στην εσωτερική όψη του βόρειου τοίχου διακοσμούν το ναό . Η είσοδος του ναού και το μικρό τετράγωνο παράθυρο στο βόρειο τοίχο περιγράφονται με θυρώματα. Στο θύρωμα μάλιστα της εισόδου διακρίνεται κατά μήκος, διπλή, ευθύγραμμη λάξευση. Πρόκειται για το χαρακτηριστικό της εποχής βενετογοτθικό θύρωμα. Τα ίχνη του τόξου της επίστεψης διακρίνονται στο εσωτερικό. Ο ναός φαίνεται ότι ήταν εξολοκλήρου τοιχογραφημένος, αλλά σήμερα οι τοιχογραφίες σώζονται ελάχιστα. Ολόκληρη παράσταση, αλλά αρκετά φθαρμένη, διατηρείται μόνο στο σφαιρικό τρίγωνο της βορειοδυτικής γωνίας του νάρθηκα.
Διακρίνεται καθιστή μορφή σε στάση τριών τετάρτων με φωτοστέφανο και πλούσια ένδυση. Πίσω από τη μορφή υψώνονται κτήρια. Στα χέρια κρατά πιθανόν βιβλίο, ενώ ένα δεύτερο βρίσκεται ανοιχτό πάνω σε αναλόγιο μπροστά του. Ίσως πρόκειται για έναν από τους τέσσερις ευαγγελιστές. Ίχνη τοιχογραφημένης διακόσμησης διακρίνονται, αχνά πια, και στα υπόλοιπα σωζόμενα μέρη του ναού. Οι μονόχωροι, καμαροσκεπείς, τοιχογραφημένοι ναοί με το βενετογοτθικό θύρωμα ανήκουν στην εποχή της Βενετοκρατίας (1211-1669). Ο συγκεκριμένος ναός πιθανότατα χρονολογείται στο 15ο αι. Στην ίδια εποχή ανήκει ίσως και ο πρώτος ναός στη θέση του σημερινού Αγίου Ευμενίου. […] Ο Άγιος Γεώργιος, η τρίτη βυζαντινή εκκλησία της περιοχής, βρίσκεται χαμηλά στη βόρεια πλευρά του λόφου της Κεφάλας και ουσιαστικά μέσα στο σημερινό χωριό.
Οι εκκλησίες στην Κεφάλα του Ροτασίου δεν αποτελούσαν εξωκλήσια, αλλά μέρος του οικιστικού συνόλου. […] Το 1211 με την οριστική υποταγή της Κρήτης στους Βενετούς, το νησί αποτέλεσε μια ευρεία διοικητική περιφέρεια με το όνομα «Bασίλειον της Κρήτης» και πρωτεύουσα το Χάνδακα. […] Ο παλαιότερος κατάλογος των οικισμών της καστελανίας του Μονοφατσίου χρονολογείται το 1577 και αναφέρει ανάμεσα στους 98 οικισμούς και αυτόν του Ροτασίου, ενώ στην απογραφή του 1583 οι κάτοικοί του αριθμούν 161. Συμβόλαια, προικοσύμφωνα, απογραφές και διάφορα άλλα επίσημα έγγραφα του βενετικού αλλά και τουρκικού κράτους που έχουν σωθεί ως τις μέρες μας, αναφέρουν το Ροτάσι σε διάφορες περιπτώσεις. Στο Τουρκικό Αρχείο Ηρακλείου διαβάζουμε το εξής έγγραφο με ημερομηνία 2 Μαρτίου 1751: «Ο Ελχάζ Χαλήλ Αγάς, υιός Χασάν, κάτοικος του χωρίου Ρωτάσι, επαρχίας Μονοφατσίου, […]…….» και συνεχίζει «… και την κατασκευή λιθόστρωτου οδού μεταξύ των χωρίων Πύργου και Ρωτάσι, αρχόμενης από του αγρού Μαργούλη, εκτάσεως πεντήκοντα οργιών». […] Το 19ο αι. στο χωριό κατοικούν κυρίως Τούρκοι. Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 αναφέρονται 20 τουρκικές οικογένειες, ενώ στην τελευταία απογραφή το 1881 το Ροτάσι αναφέρεται στο δήμο Χάρακα με 4 χριστιανούς και 116 Τούρκους κατοίκους. Από το 1928 ανήκει στην κοινότητα Εθιάς. Επίλογος Η σύντομη περιήγηση στα αρχαιολογικά κατάλοιπα και τις ιστορικές μαρτυρίες βεβαιώνουν τη σπουδαιότητα της περιοχής και τεκμηριώνουν τη συνεχή κατοίκηση του χώρου από τα μινωικά χρόνια μέχρι τις μέρες μας. Οι πληροφορίες όμως για έναν τέτοιο σημαντικό χώρο παραμένουν ακόμη και σήμερα ιδιαίτερα ελλιπείς, γι’ αυτό η Πολιτεία έχει την υποχρέωση όχι μόνο να προχωρήσει στην περαιτέρω έρευνα, αλλά και να αναδείξει και να προστατέψει τα μνημεία που φέρουν επάνω τους τη «σφραγίδα» της ιστορίας μας. . {Απόσπασμα από δημοσίευση της αρχαιολόγου Μαρίνας Βελεγράκη με τίτλο: “ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΡΥΤΙΟΝ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΡΟΤΑΣΙ: ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ”} |
4. Οι Βυζαντινοί και νεώτεροι χρόνοι
